W bloku 15 na terenie byłego niemieckiego obozu Auschwitz I otwarto dziś nową stałą wystawę poświęconą losom Polaków w niemieckim nazistowskim obozie Auschwitz. Składa się ona z dwóch części: „Polacy w KL Auschwitz” oraz „W cieniu zagłady – Oświęcim w czasie niemieckiej okupacji 1939-1945". W otwarciu tej poruszającej ekspozycji wzięła udział m.in. wicestarosta Teresa Jankowska.

Na dzisiejszej uroczystości obecnych było pięcioro Ocalałych z Auschwitz: Barbara Doniecka, Bronisława Horowitz-Karakulska, Ewa Machaj-Antosiewicz, Bogdan Bartnikowski oraz Janusz Rudnicki.

- Ta wystawa, co jest niezwykle cenne, opowiada o całej historii Polaków w Auschwitz. Bardzo ważne jest dla mnie to, że ona właśnie mówi także o początkach tego obozu, który istniał od 1940 r. Historia Holokaustu to jest niewyobrażalny dramat, ale przecież Holokaust zaczął się 2 lata później, a od 1940 roku w tym obozie, tu na tych ulicach, byli mordowani Polacy i trwało to do ostatnich chwil istnienia obozu. Ta wystawa dokumentuje nasze losy - powiedział Bogdan Bartnikowski.

Ekspozycja stanowi rozszerzenie wystawy głównej, w sposób szczególny skupiający się na losach Polaków w niemieckim nazistowskim obozie Auschwitz. Prezentuje historię więźniów obozu rejestrowanych jako polityczni, ale także wszystkie inne kategorie osadzonych w nim obywateli polskich – w tym polskich Żydów, kierowanych do Auschwitz na zagładę.

Druga część wystawy dotyczy zarówno historii Oświęcimia w czasie II wojny światowej – realiów okupacji, wysiedleń, aktywności firmy IG Farbenindustrie, niemieckich planów przebudowy miasta, jak i pomocy niesionej z narażeniem życia więźniom Auschwitz przez „Ludzi Dobrej Woli”, Polaków mieszkających w pobliżu tzw. strefy interesów obozu – obszaru 40 km kwadratowych izolujących teren obozowy od świata zewnętrznego. Całość wieńczy wykaz ponad 1200 nazwisk osób pomagającym więźniom.

Dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr Cywiński we wstępie do katalogu ekspozycji napisał: „Jeśli w okresie przedwojennym Ziemia Oświęcimska leżała niemalże na południowo-zachodnim pograniczu Polski, to obóz Auschwitz – mimo iż zbudowany na terenach włączonych do Niemiec – leży w samym sercu polskich doświadczeń z okresu II wojny światowej".

Autorem scenariusza ekspozycji jest dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz, a projektantami wystawy konsorcjum Adventure Sławomir Mazan, Jarema Szandar Sp. J., Koza Nostra Studio sp. z.o.o. oraz Biuro Usług Architektonicznych „Profil” sp. z o.o.

Jak podkreślił autor ekspozycji, historia Auschwitz jest tu ukazana w znacznie szerszym kontekście polityki nazistowskich Niemiec, co pokazuje przede wszystkim początek wystawy.

„Nie sposób opowiedzieć historii polskich więźniów Auschwitz, nie wskazując przynajmniej ogólnych przyczyn agresji nazistowskich Niemiec we wrześniu 1939 r. W zamierzeniach najwyższych władz Trzeciej Rzeszy wojna z Polską, choć głównie miała służyć realizacji wielkomocarstwowych, kolonialnych ambicji Adolfa Hitlera, jednocześnie niosła ze sobą znamiona ideologicznej krucjaty, skierowanej przeciwko jej mieszkańcom, uznawanym za należących do rzekomo niższych ras. Przede wszystkim chodziło o Żydów, ale także o Polaków. Wbrew wyobrażeniom części światowych mediów, niemiecki atak nie był wynikiem jedynie granicznego sporu, który mógł zakończyć się utratą przez pokonany kraj kilku pogranicznych miast czy prowincji. Jak bowiem wielokrotnie podkreślał Hitler, Polska musiała zostać całkowicie unicestwiona” - napisał dr Piotr Setkiewicz.

„Punktem wyjścia dla projektowanej wystawy jest możliwość jej emocjonalnego przeżywania. Utrzymany został przewodni motyw aranżacji, zbudowanej z prostych form geometrycznych o zróżnicowanym zagęszczeniu. Wrażenie ograniczonej wolności, której w czasach funkcjonowania obozu nie doświadczano w ogóle, potęgowane jest poprzez nawiązanie w strukturze oraz identyfikacji wizualnej do poetyckiej wizji kolejnych kręgów piekła Dantego Alighieri” - piszą autorzy projektu.

Projekt nowej wystawy polskiej w Miejscu Pamięci Auschwitz został sfinansowany dzięki nadzwyczajnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ekspozycja zajmuje dwie kondygnacje historycznego bloku 15 w byłym obozie Auschwitz I.

Projekt został sfinansowany dzięki nadzwyczajnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które wyniosło nieco ponad 22,5 miliona złotych. Na otwarciu głos zabrała wiceminister kultury Bożena Żelazowska.

- Stała wystawa jest niezwykle wymagającym dziełem, czymś, co zostanie na wiele lat, do czego będą się odnosić ci, którzy ją oglądają. Przede wszystkim jest ważna dla też naszej młodzieży, która jest dzisiaj z nami, z czego się bardzo cieszymy - powiedziała.

Bożena Żelazowska odczytała także list skierowany do uczestników wydarzenia przez minister kultury i dziedzictwa narodowego Martę Cienkowską.

„Pragnę podziękować dyrektorowi muzeum, dr. Piotrowi Cywińskiemu, a także wszystkim twórcom nowej ekspozycji, kuratorowi dr. Piotrowi Setkiewiczowi, koordynatorowi projektu Robertowi Płaczkowi oraz wszystkim pracownikom i wolontariuszom zaangażowanym w realizację tego przedsięwzięcia. Dzięki Państwa pracy powstała wystawa, która nie tylko upamiętnia, lecz również edukuje. Będzie ona stanowić ważne wprowadzenie do narracji przewodników o genezie KL Auschwitz. Przybliżając początki wojny, niemiecką okupację Polski, a także skalę prześladowań, planowość aresztowań dokonanych przez niemiecką policję oraz towarzyszące im bezprzykładne okrucieństwo. W czasie, gdy odchodzą ostatni naoczni świadkowie i ocalali, spoczywa na nas wspólna odpowiedzialność, by chronić i pielęgnować pamięć” - napisała minister Cienkowska.

„To miejsce nie tylko ukazuje mroczne karty historii, ale przede wszystkim niesie przesłanie. Wolność, godność i prawa człowieka nigdy nie są dane raz na zawsze. Musimy nieustannie ich strzec. Nie możemy być obojętni” – czytamy w liście.

***

Spośród około 1,3 miliona osób deportowanych do KL Auschwitz największą grupę stanowili obywatele polscy – głównie Żydzi, ofiary rasistowskiej polityki Hitlera, oraz Polacy, którzy trafiali do obozu w wyniku akcji represyjnych przeprowadzanych przez niemieckie władze. Pierwszymi więźniami, którzy przybyli do Auschwitz w czerwcu 1940 r., byli Polacy – więźniowie polityczni, a od wiosny 1942 r. do obozu zaczęły docierać wielkie transporty polskich Żydów. Wiosną 1943 r. zaczęto deportować również Romów ze Śląska, Wielkopolski i Białostocczyzny (źródło: Muzeum Auschwitz).

Fot. Rafa Lorek/Powiat Oświęcimski

Więcej zdjęć z wydarzenia: www.facebook.com/powiatoswiecimskiofficial